عدل و عدالت

"و اذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن. قال انی جاعلک للناس اماما. قال و من ذریتی قال لا ینال عهدی الظالمین"

آنگاه که ابراهیم را خدایش با چند کلمه آزمود و ابراهیم از عهده ی آن برآمد و آن ها را به انجام رسانید، خدا به او گفت من تو را پیشوای مردم قرار می دهم. گفت از نسل من چطور؟ خداوند گفت، عهد و پیمان و سمتی که من می دهم نصیب ستمگران نمی شود.

آیه می گوید که خدا ابراهیم را آزمایش کرد. نتیجه آزمایش مثبت بود. آن وقت خدا به او فرمان داد من تو را به سمت پیشوایی مردم منصوب می کنم. پیشوای الهی. ابراهیم گفت، این از من؛ از نسل من چه؟ پاسخ نه مثبت بود و نه منفی. به جای پاسخ مثبت و منفی قانونی اعلام شد: سمت های الهی من نصیب ستمگران نمی شود. در مقابل ظالم چیست؟ عادل.

آدم عادل آدمی است که در برخورد با گناه ترمز دارد و در روبه رو شدن با واجب و وظیفه هم آدمی است که آرام نیست و تحرک دارد و واقعا می خواهد فریضه را انجام دهد. مردم اگر از فردی که به او اعتماد دارند یک بار یک گناه ببینند اصلا پاک نسبت به او بی اعتقاد می شوند. این غلط است. همین امر سبب شده که بازار حقه و ریا و تظاهر در جامعه ی ما خیلی گرم بشود. ممکن است آدمی واقعا عادل باشد اما یک بار از او گناهی سر بزند - اصلا نه فقط یک بار بلکه گاه گاه از او گناه سر بزند- اما آدمی است که هر بار گناهی از او سر می زند ناراحت می شود و توبه می کند. 

سطح عدالت عالی: امام سجاد (ع) می فرمایند اگر دیدید مردی نمازش را می خواند، روزه اش را می گیرد، زکاتش را می دهد، گول نخورید. آدم گاهی از درون خرابی هایی دارد. ممکن است آدمی باشد ریاست طلب. اگر دیدید حتی نسبت به ریاست هم بی اعتناست، باز هم گول نخورید. ممکن است محبوبیت را دوست داشته باشد و چون می داند که اگر ریاست طلب باشد آن وقت مردم نسبت به رؤسای تحمیلی علاقه ی قلبی ندارند، بنابراین خود را بر شما تحمیل نمی کند، تا بدین وسیله محبوبیت بیابد. چنین کسی نیز عدالت ندارد و خودپرست است نه خدا پرست. خداپرست کسی است که از همه ی این خودپرستی ها به در آمده باشد. 

معنای فلسفی عدل: معتدل بودن، به هیچ سمتی متجاوز و منحرف نبودن، پاک بودن از انحراف به طور کلی.

اگر قرار شد کسی نه به حقوق دیگران تجاوز کند، نه به حقوقی که خودش بر خودش دارد تجاوز کند، و نه به حقوقی که خدا بر گردن هر بنده ای دارد تجاوز کند، او همان آدمی است که همه چیزش روی میزان است. 

پی نوشت1: کتاب ولایت، رهبری، روحانیت دکتر شهید بهشتی

پی نوشت2: حاج آقایی گفتند که آزمایش، قبول ولایت اهل بیت (ع) (14 معصوم) توسط حضرت ابراهیم (ع) بوده